روانشناسی حباب بازار سهام

حباب اقتصادی اشاره به وضعیتی دارد که در آن قیمت های دارائی های مشخصی مانند سهام، املاک یا کالاها توسط سفته بازی و انتظارات خوش بینانۀ سرمایه گذاران و نه توسط عوامل بنیادی مانند عرضه و تقاضا افزایش پیدا می کنند. در خلال یک حباب، ارزش دارائی ها به شدت افزایش پیدا می کند که با ارزش واقعی شان فاصلۀ بسیار زیادی دارد.

رواشناسی حباب ها در بازار سهام شگفت انگیز است!

این روانشناسی نشان می دهد که چرا سرمایه گذاران گاهی تصمیم های غیرمنطقی می گیرد که منجر به ایجاد نوسان در بازار می شود.

در ادامه نگاهی می اندازیم به قوی ترین دلایل روانی ایجاد حباب ها:

رفتار جمعی: سرمایه گذاران تمایل دارند از جمعیت تبعیت کنند زیرا گمان می کنند سایرین چیزی می دانند که آنها نمی دانند. به این ترتیب چرخه ای ایجاد می شود که در آنجا مردم فقط به این دلیل سهام می خرند که سایرین مشغول خرید هستند و به همین دلیل قیمت افزایش پیدا می کند. اما بعد از آنکه روحیۀ افراد تغییر میکند، یک وارونگی ناگهانی در قیمت رخ می دهد.

ترس جاماندن از بقیه (FOMO): وقتی سرمایه گذاران می بینند که سایرین در حال کسب سود از یک روند یا یک سهام هستند، می ترسند که از بقیه جا بمانند و بدون اینکه تحلیل درستی داشته باشند شروع به سرمایه گذاری می کنند. به این ترتیب قیمت دارائی های از ارزش واقعی دارائی ها فاصله می گیرد.

اطمینان بیش از حد: هرگاه حباب رخ می دهد، سرمایه گذاران به توانایی شان در پیش بینی بازار بیش از حد اطمینان می کنند و به همین دلیل بیش از حد ریسک می کنند و به علائم هشدار توجه نمی کنند و شروع می کنند به سفته بازی. زیرا گمان می کنند که بیش از حد توانایی شان می توانند بر نتایج مسلط باشند.

میل به حفظ موقعیت: سرمایه گذاران در هنگام تصمیم گیری، اغلب بر جدیدترین اطلاعات تکیه می کنند، بخصوص بر قیمت ها. سرمایه گذاران در خلال ایجاد حباب بجای آنکه شروع به تحیل کنند، بر اساس جدیدترین قیمت های بازار تصمیم گیری می کنند. به همین دلیل قیمت ها در مقایسه با ارزش های بنیادی شان کمتر می شوند.

میل به تایید: سرمایه گذاران تمایل دارند به دنبال اطلاعاتی باشند که حدس و گمان های کنونی شان را تایید کنند و به هر چیزی که مخالف نظرشان باشد بی اعتنایی می کنند. در خلال ایجاد حباب در بازار، سرمایه گذاران به دنبال اخبار و داده هایی هستند که خوش بینی شان و اعتقادشان به افزایش قیمت ها را تقویت کند.

ذوق زدگی غیرمنطقی: این حالت زمانی رخ می دهد که سرمایه گذارن بی دلیل به اوضاع خوش بینی هستند. وقتی حباب در بازار رخ می دهد، سرمایه گذاران به ارزش های بنیادی قیمت توجه نمی کنند و اعتقاد دارند که قیمت قطعاً افزایش خواهد داشت. این باعث خرید سفته بازانه می شوند و حباب ایجاد می کند.

فراموش نکنید که عوامل روانشناختی فقط بخش کوچکی از مجموع عواملی هستند که موجب ایجاد حباب در بازار سهام می شوند. سایر عوامل مؤثر عبارتند از ساختار بازار، شرایط اقتصادی و سیاست های نهاد نظارت کننده بر بازار. اما درک و فهم روانشناسی بازار کمک می کند که رفتار غیرمنطقی و تاثیر بر بازارها را تشخیص دهیم.

تا اینجا با عوامل ایجاد حباب در بازار آشنا شدید. در ادامه به بیان 5 مرحلۀ حباب های اقتصادی می پردازیم:

5 مرحلۀ حباب های اقتصادی:

جابجایی: جابجایی زمانی رخ می دهد که سرمایه گذاران اعتقاد دارند یک الگوی اقتصادی جدید در حال شکل گیری است. یک الگو مانند فن آوری های جدید یا تغییرات در نرخ های بهره و نقدینگی. به این ترتیب یک حس هیجان و فرصت در بازار ایجاد می شود.

رونق: بعد از جابجایی، مرحلۀ رونق شروع می شود. تحت تاثیر پوشش رسانه ای، جلب توجه و وعده های مربوط به سودهای بالقوه، سرمایه گذاران جدید وارد بازار می شوند. به این ترتیب ترس جا ماندن از بقیه (FOMO) و خرید سفته بازانه رخ می دهد.

رضایت: در خلال مرحلۀ رضایت، قیمت ها تا سطوحی غیرواقعی افزایش پیدا می کنند. ارزش جاری سهام و شرکت های از ارزش واقعی سهام و شرکت ها جدا می شود. سرمایه گذاران اعتقاد پیدا می کنند قیمت ها بطور پیوسته افزایش پیدا می کنند. سرمایه گذاران بر اساس فرضیۀ "ابله بزرگتر" انتظار دارند که فردی پیدا شود که حاضر است در قیمت بالاتر خرید انجام دهد.

کسب سود: موسسات سرمایه گذاری که اغلب قبل از همه علائم هشدار را دریافت می کنند شروع می کنند به تضمین کردن سودهای شان و دارائی های شان در سود می فروشند. اما رفتارهای غیرمنطقی در بازار باعث می شود که برخی از سرمایه گذارها خیلی زود اقدام به فروش کنند و یا اینکه یک دارائی که بیش از حد قیمتش بالا رفته را در مدت زمان طولانی تری نگه دارند.

وحشت: وحشت آخرین مرحل یک رویداد نظیر ورشکستگی یک شرکت یا عوامل خارجی است که باعث می شود حباب ایجاد شده در بازار بترکد. هراس که بر بازار حاکم شود، قیمت ها کاهش پیدا می کنند. سرمایه گذاران به دلیل ترس از کال مارجین شدن و از دست دادن همۀ پول شان شروع به فروش می کنند و موجی از فروش در بازار ایجاد می شود که موجب سقوط قیمت ها می گردد.

این مراحل چرخۀ حیات یک حباب بازار سهام از هیجان های اولیه و ورود سرمایه گذاران جدید تا ترس منجر به موج فروش را نشان می دهد.

برای تشخیص علائم یک حباب بالقوه و اخذ تصمیم های آگاهانه برای سرمایه گذاری، فهم و درک این مراحل، ضروری است.

در ادامه به بیان یک مثال می پردازیم:

5 مرحلۀ یک حباب اقتصادی در بیت کوین

نمودار زیر، قیمت بیت کوین از سال 2013 تا سال 2018 را نشان می دهد. پنج مرحلۀ تشکیل حباب به خوبی در این نمودار مشخص هستند:

• جابجایی (2013): در این مرحله قیمت نسبتاً پایین است و علاقه به بیت کوین هرچند کم اما در حال افزایش است.
• رونق (2014-2017): در این مرحله قیمت سریعاً افزایش پیدا می کند و توجه رسانه ای بسیار زیادی پیرامون بیت کوین وجود دارد.
• رضایت و کسب سود (2017): در این مرحله قیمت به سطوح بی ثبات می رسد و یک شور و هیجان بسیار زیاد برای خرید وجود دارد.
• وحشت (2018): بعد از آن شور و هیجان اولیه برای خرید، قیمت ها برمی گردند و سرمایه گذاران قدیمی شروع به کسب سود می کنند.

این نمودار نشان می دهد که قیمت بیت کوین از 100$ در ژانویۀ 2013 به بین از 19,000 دلار در دسامبر 2017 رسیده است که به معنای 19000% رشد است. اما بعد از آن قیمت در سال 2018 سقوط می کند و تا دسامبر 2018 به حول و حوش 3500 دلار برمی گردد.

فراموش نکنید: اگر می خواهید در بیت کوین سرمایه گذاری کنید باید خطرات مربوط به آن را به خوبی بشناسید. بازار بیت کوین به شدت پرنوسان است و خطر از دست دادن پول تان یک خطر جدی است. اگر واقعاً تصمیم دارید در بیت کوین سرمایه گذاری کنید، لازم است که مطالعه داشته باشید و عوامل بنیادی مربوط به فن آوری را بشناسید. ضمناً همیشه با پولی سرمایه گذاری کنید که تحمل از دست دادنش را دارید.

موفق باشید!